Ολοκλήρωση Α’ Φάσης ανάπτυξης του TheARtro – Μια πρώτη αποτίμηση

Ολοκληρώθηκε το μεγάλο ερευνητικό έργο με τίτλο TheARtro: Καινοτόμο Σύστημα Επαυξημένης Πραγματικότητας για τη δημιουργία και παρουσίαση παραστατικών τεχνών, με βασικό στόχο την ενίσχυση της προσβασιμότητας ξενόγλωσσου κοινού, την ανάπτυξη του θεατρικού τουρισμού και την υποστήριξη της δημιουργικής βιομηχανίας.

 Αφορμή για έρευνα

Το ερευνητικό πρόγραμμα TheARtro ξεκίνησε πριν από πέντε χρόνια, όταν η Highway Productions, το Ινστιτούτο Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών του Εθνικού Κέντρου Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης, η εταιρεία πληροφορικής Comitech AΕ. και το ΔΗΠΕΘΕ Ιωαννίνων διεκδίκησαν επιτυχώς χρηματοδότηση από το πρόγραμμα Ερευνώ-Δημιουργώ-Καινοτομώ, στο οποίο για πρώτη φορά συμπεριλήφθηκε και ο τομέας του πολιτισμού. Η έμπνευση για τη δημιουργία και ανάπτυξη του συστήματος ανήκει στη θεατρολόγο και σκηνοθέτιδα Ρουμπίνη Μοσχοχωρίτη.

TheARtro: σύμπραξη τέχνης και τεχνολογίας στην πράξη

Το TheARtro περιλαμβάνει τα βασικά δομικά του συστατικά ήδη στην ονομασία του, έναν συνδυασμό της εξελληνισμένης αγγλικής λέξης theatre (θέατρο) και των αρχικών AR (Augmented Reality – επαυξημένη πραγματικότητα). Εκτός από τη δημιουργία ευνοϊκότερων συνθηκών προσβασιμότητας για το θεατρικό κοινό, το σύστημα διευρύνει τις δυνατότητες των δημιουργών, επιτρέποντάς τους να παρουσιάσουν ένα νέο είδος παραστατικών δράσεων, επαυξημένων με ψηφιακές πληροφορίες (υπέρτιτλους, στατικά και κινούμενα εφέ, πλαίσια κειμένου, φωτισμούς). Άλλη μία ιδιαιτερότητα και πρωτοπορία του συστήματος TheARtro είναι το γεγονός ότι ο θεατής μπορεί όχι μόνο να επιλέξει τα στοιχεία που θέλει να «δει», αλλά και να τα προσαρμόσει στις προτιμήσεις του (γλώσσα, μέγεθος, χρώμα γραμματοσειράς), ενώ η «τοποθέτηση» των επαυξημένων στοιχείων μπορεί να γίνει σε όλο το εύρος του χώρου παρουσίασης, παράλληλα με τη ζωντανή δράση.

Το ειδικά διαμορφωμένο λογισμικό του TheARtro πραγματοποιεί χωρική καταγραφή, εντοπισμό και παρακολούθηση ηθοποιών και αντικειμένων, παρέχοντας τη δυνατότητα της ένθεσης επαυξημένης πληροφορίας στο χώρο σε πραγματικό χρόνο. Βασίζεται κατά κύριο λόγο στην εφαρμογή τεχνολογιών καταγραφής βάθους από κατάλληλες κάμερες που ανακατασκευάζουν τη χωρική δομή της σκηνής και την παρουσία σε αυτήν αντικειμένων και συντελεστών. Το σύστημα στηρίζεται στη χρήση ειδικών μέσων επαυξημένης πραγματικότητας για την προβολή στοιχείων που ενισχύουν την εμπειρία της θέασης (υπέρθεση επαυξημένης πληροφορίας), χωρίς να αποσπούν την προσοχή από την ίδια τη θεατρική δράση ή να απομονώνουν τον χρήστη από το πραγματικό του περιβάλλον. Η οπτική εμπειρία δηλαδή επαυξάνεται ενσωματώνοντας τα ψηφιακά προβαλλόμενα στοιχεία, ενώ ο χρήστης εξακολουθεί να παρακολουθεί με κάθε λεπτομέρεια όσα διαδραματίζονται στη σκηνή και να αντιλαμβάνεται τον περιβάλλοντα χώρο του.

Βασικά πεδία εφαρμογών TheARtro

Τρία είναι τα βασικά πεδία εφαρμογών που διερευνά το TheARtro:

1. Εφαρμογή υπερτιτλισμού θεαμάτων για ξενόγλωσσο κοινό & άτομα με προβλήματα ακοής μέσω της χρήσης γυαλιών ΕπΠ.
2. Εφαρμογή τεχνικών επαυξημένης πραγματικότητας για τη δημιουργία παραστάσεων για ξενόγλωσσο κοινό (tourism oriented performances).
3. Ενσωμάτωση της τεχνικής επαυξημένης πραγματικότητας (ΕπΠ) στη δημιουργική διαδικασία του θεάτρου.

Οι δοκιμές και η απόδοση του συστήματος

Στα πέντε χρόνια έρευνας και ανάπτυξης που προηγήθηκαν, η Σύμπραξη προέβη σε διερεύνηση, καταγραφή και δοκιμαστική εφαρμογή σεναρίων και απαιτήσεων χρήσης, αρχικά σε εργαστηριακές συνθήκες και κατόπιν σε συνθήκες πραγματικής παράστασης. Δοκιμάσθηκαν διαφορετικά είδη θεατρικών κειμένων υπό τις συνηθέστερες μεταβλητές της θεατρικής πράξης, όπως ο αριθμός των ομιλούντων ηθοποιών επί σκηνής (μονόλογος, διάλογος και πολλά πρόσωπα), ο χώρος παρουσίασης της παράστασης (κλειστό, ανοιχτό θέατρο και διαφορετικοί τύποι διάταξης σκηνής) και το είδος θεάτρου (μιούζικαλ, πρόζα, αρχαίο δράμα). Παράλληλα, εφαρμόστηκαν δοκιμαστικά στοιχεία επαύξησης, ενσωματωμένα στη θεατρική δράση, μέσω της προβολής σκηνικών αντικειμένων, οπτικών εφέ, φωτιστικών συνθηκών, ακόμα και κινούμενων εικόνων. Τα αποτελέσματα κάθε φάσης ως προς την απόδοση, αλλά και τους διαφαινόμενους περιορισμούς του συστήματος, ενημέρωναν αντίστοιχα το λογισμικό, την εγκατάσταση, τον εξοπλισμό και, κυρίως, τις απαιτήσεις χρήσης, ώστε το σύστημα να αποδίδει στο μεγαλύτερο δυνατό βαθμό.

Συμπεράσματα και επόμενα βήματα

Ως κατεξοχήν ερευνητικό έργο, το TheARtro διένυσε μια μακρά περίοδο ανάπτυξης, η οποία επιμηκύνθηκε περισσότερο λόγω των περιορισμών που επιβλήθηκαν από την πανδημία του Covid-19 που μεσολάβησε. Κατά τη διάρκεια των πέντε χρόνων από την έγκρισή του ως επιχορηγούμενο έργο στο πλαίσιο του προγράμματος Ερευνώ – Δημιουργώ – Καινοτομώ, το σύστημα μελετήθηκε, αναπτύχθηκε, δοκιμάστηκε και εφαρμόστηκε με τη συμμετοχή επαγγελματιών του θεάτρου και την πολύτιμη συνδρομή του τεχνικού και ερευνητικού μόνιμου και έκτακτου προσωπικού της Σύμπραξης. Συνολικά, κατά τη διάρκεια της έρευνας, ανάπτυξης και εφαρμογής του συστήματος απασχολήθηκαν από τη Highway Productions και το ΔΗΚΕΠΕΘΕ Ιωαννίνων 5 θεατρολόγοι, 19 ηθοποιοί, 16 καλλιτεχνικοί (φωτιστές, σκηνογράφοι, ενδυματολόγοι, μουσικοί, χορογράφοι) και τεχνικοί συντελεστές (ηχολήπτες, χειριστές Ο/Α μηχανημάτων, ηλεκτρολόγοι), καθώς και 14 συνεργάτες στον τομέα της παραγωγής. Σε συνδυασμό με τους συνεργάτες των τεχνικών εταίρων του έργου (ΕΚΕΤΑ-ΙΠΤΗΛ, Comitech), το έργο δημιούργησε συνολικά 15 νέες θέσεις ερευνητών (υπολογισμένες ως ισοδύναμα πλήρους απασχόλησης – ΙΠΑ).

Η σημαντικότερη επιτυχία του συστήματος είναι η επιτυχημένη εφαρμογή των βασικότερων στόχων του σε συνθήκες πραγματικής παράστασης, με ζωντανό κοινό, ο βαθμός ικανοποίησης του οποίου κρίνεται πολύ ικανοποιητικός. Και στις δύο τελικές δοκιμές, οι θεατές παρακολούθησαν, μέσα από τα ειδικά AR γυαλιά, ολοκληρωμένες παραστατικές δράσεις, με στοιχεία επαύξησης και οπτικά εφέ, με επιλογή ανάμεσα σε δύο γλώσσες (ελληνικά, αγγλικά) και περιγραφή για θεατές με προβλήματα ακοής. Μέσα από τις παραμετροποιήσεις και τις βελτιώσεις που πραγματοποιήθηκαν στην πορεία της έρευνας, οι επιλεγμένες κάμερες βάθους, το κυριότερο μέσο που χρησιμοποιεί το TheARtro, πλέον αντιλαμβάνονται και παρακολουθούν τους ηθοποιούς και εφαρμόζουν σωστά τους υπέρτιτλους και τα λοιπά στοιχεία επαύξησης, με ελάχιστες αποκλίσεις.

Το σύστημα βεβαίως εξακολουθεί να βρίσκεται σε πειραματικό στάδιο, καθώς όμως η έρευνα γύρω από αυτό εξελίσσεται, μπορεί να αποδώσει εξαιρετικά σημαντικούς καρπούς για την ίδια την εξέλιξη του θεάτρου, αλλά και την ενίσχυση του κοινωνικού του χαρακτήρα.

Στα σημαντικότερα οφέλη της χρήσης του TheARtro περιλαμβάνονται:

• η διεύρυνση του δυνητικού κοινού μιας παράστασης, εφόσον με τη χρήση του συστήματος υπερκεράζεται το εμπόδιο της γλώσσας
• η συνέργεια μεταξύ θεάτρου και τουρισμού με τη δημιουργία παραστατικών δράσεων τουριστικού χαρακτήρα σε χώρους αρχαιολογικού και πολιτιστικού ενδιαφέροντος (μουσεία, μνημεία, χώρους ανασκαφών) με χρήση επαυξημένων στοιχείων (υπερτίτλων, πλαισίων κειμένου, ειδικών εφέ)
• η ενίσχυση της θεατρικής παραγωγής με τη χρήση εντυπωσιακών δυνατοτήτων (εφέ, animation, προσθήκη πλαισίων κειμένου παράλληλα με τη ζωντανή επί σκηνής δράση), με χαμηλό σχετικά κόστος
• η διευκόλυνση παρακολούθησης θεατρικών και λοιπών παραστατικών δράσεων από άτομα με προβλήματα ακοής

Αποτελεί λοιπόν κοινό όραμα όλων των συμμετεχόντων της Σύμπραξης που οραματίστηκε και ανέπτυξε το TheARtro, η περαιτέρω εξέλιξη και βελτίωσή του, ώστε το σύστημα να γίνει ακόμα αποδοτικότερο και ευρέως διαθέσιμο σε θεατρικούς δημιουργούς και θεατές στο άμεσο μέλλον, δημιουργώντας νέα δεδομένα και δυνατότητες για κάθε είδους θεατρική εμπειρία και την προσβασιμότητα όλων σε αυτήν.

Επιστημονική υπεύθυνη έργου: Ρουμπίνη Μοσχοχωρίτη

Ανάπτυξη λογισμικού: Θάνος Τσακίρης, Κωνσταντίνος Παπανικολάου, Μιχάλης Χατζάκης, Αναστασία Τσίτα, Βασίλης Παπαδόπουλος, Μυρτώ Ντέτσικα, Κωνσταντίνος Γλάρος

Υπεύθυνος στρατηγικών συνεργασιών: Γιώργος Λυκιαρδόπουλος

Συντονισμός έργου: Μαρίλια Σταυρίδου